Uwagi operatorów komórkowych do projektu decyzji URTiP

Operatorzy telefonii komórkowej należący do Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji przygotowali uwagi do do ostatecznej wersji projektu postanowienia Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty w sprawie rynku dostępu i rozpoczynania połączeń w publicznych ruchomych sieciach telefonicznych.

Dokument:

Polkomtel S.A., PTK Centertel oraz PTC Sp. z o.o., działając jako członkowie PIIT przedstawiają niniejszym stanowisko w kwestiach ekonomicznych dotyczące ostatecznej wersji projektu postanowienia Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (dalej: "Prezes URTiP") w sprawie rynku dostępu i rozpoczynania połączeń w publicznych ruchomych sieciach telefonicznych (dalej: "Projekt"), przedstawionego po przeprowadzeniu konsultacji i uwzględniającego w niewielkim zakresie uwagi zgłoszone przez podmioty uczestniczące w ogłoszonej przez Prezesa URTiP konsultacji. Z uwagi na występujące pomiędzy operatorami rozbieżności w ocenie stanu prawnego związanego z przedmiotowym ostatecznym projektem postanowienia Prezesa URTiP, w niniejszym dokumencie aspekty prawne nie zostały przedstawione.

Wiceprezes PIIT

Dr Maciej Rogalski

1. Bariery wejścia związane z infrastrukturą telekomunikacyjną

1. Teza o wysokich kosztach utraconych i związana z nią teza, jakoby każdy nowy gracz musiał budować od podstaw kolejną sieć komórkową nie dają się utrzymać w świetle realiów rynku polskiego, a to przede wszystkim w świetle szerokiej oferty infrastrukturalnej istniejących na rynku podmiotów (nie tylko operatorów komórkowych).

2. W uzasadnieniu zupełnie pominięto możliwość wzniesienia sieci przez nowych graczy na zasadzie np. dzierżawy lub leasingu poszczególnych jej elementów, co radykalnie ogranicza koszty wejścia na rynek, przyspiesza budowę sieci i jej uruchomienie oraz praktycznie niweluje ryzyko kosztów utraconych w przypadku niepowodzenia na rynku.

3. Prezes URTiP w ogóle pominął fakt, że operator komórkowy, tak jak i jego konkurenci, ma wszelkie bodźce ekonomiczne do udostępniania swoich zasobów nowym graczom. Potwierdzają to doświadczenia z wielu rynków europejskich.

4. Prezes URTiP w ogóle nie wykazał, że w Polsce istnieje niezaspokojony popyt na usługi hurtowe wchodzące w zakres rynku właściwego.

5. Nieprawdą jest, że operatorzy telefonii komórkowej w Polsce nie inwestują już w rozwój swoich sieci. Nawet sam Prezes URTiP wskazuje, że tak nie jest, przedstawiając dane odnośnie liczby uzyskanych pozwoleń na budowę nowych stacji bazowych.

6. Wzrost penetracji sieci komórkowej oraz wzrost użycia w sieci komórkowej wymagają ciągłego inwestowania w rozwój sieci telekomunikacyjnej.

2. Zmiany cen detalicznych na rynku

1. Ceny detaliczne usług telekomunikacyjnych w Polsce należą – wbrew twierdzeniom Prezesa URTiP - do najniższych w skali całej Unii Europejskiej, a różnice w cenach poszczególnych usług sięgają nawet kilkuset procent na korzyść Polski. Prezes URTiP w ogóle nie wziął przy tym pod uwagę wydarzeń rynkowych i danych z 2005 roku.

2. Tak niski poziom cen usług jest efektem długotrwałej i ostrej walki konkurencyjnej między istniejącymi operatorami. Tendencja polegająca na spadku cen jest widoczna od co najmniej kilku lat.

3. Wysoki poziom konkurencyjności rynku detalicznego potwierdzają wahania wskaźnika churn, dowodzące wielkiej wrażliwości klientów na wszelkie zmiany ofert i zróżnicowanych sukcesów operatorów w walce o klientów konkurencji.

4. Wysoka konkurencyjność rynku detalicznego uniemożliwia stwierdzenie, że rynek hurtowy jest niekonkurencyjny.

3. Udziały rynkowe, penetracja rynku i koncentracja rynku

Udziały operatorów komórkowych w rynku – wbrew twierdzeniom Prezesa URTiP – ulegały w ostatnich latach i nadal ulegają silnym zmianom. Zmiany te są znacznie większe niż na innych rynkach europejskich, uznanych przez regulatorów w tych krajach za konkurencyjne.
Wskaźnik koncentracji HHI nie jest narzędziem pozwalającym stwierdzać, czy rynek jest czy nie jest skutecznie konkurencyjny. Nawet jednak gdyby przyjąć tezę Prezesa URTiP wyraźnie widać, że wskaźnik koncentracji rynku polskiego jest jednym z najniższych w Europie; jest on nawet niższy niż na wybranych rynkach z czterema operatorami komórkowymi.
Poziom penetracji rynku, a zwłaszcza szybki wzrost penetracji w ostatnich kilku latach, wciąż duży potencjał rozwojowy rynku oraz wysoka cenowa elastyczność popytu klientów jednoznacznie wspierają tezę o wysokiej konkurencyjności rynku.

4. Selektywna i uproszczona analiza danych

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż Prezes URTiP nie uzasadnił ograniczenia okresu analizy cen do lat 2001 – 2004. Przyjęcie górnego progu na rok 2004 (nie wiadomo tutaj również czy Prezes URTiP miał na myśli 1 stycznia 2004, czy 31 grudnia 2004) świadczy, iż przeprowadzona analiz dotyczy warunków przeszłych. Stanowi to poważny błąd metodologiczny, ponieważ prowadzone przez Prezesa URTiP analizy powinny również oceniać warunki przyszłe.
Uzasadnienie projektowanego postanowienia ogranicza okres analizy spadku cen usług abonamentowych do roku 2004. Projekt nie precyzuje jednak do jakiej części roku 2004 się odnosi. Ponadto, mimo iż projekt postanowienia opublikowano w sierpniu 2005 roku, brak w nim zupełnie odniesienia do wydarzeń jakie miały miejsce na przestrzeni tego roku. Projekt pomija zatem bardzo istotny okres w historii rozwoju rynku, w którym ostra konkurencja pomiędzy przedsiębiorcami telekomunikacyjnymi spowodowała kolejne obniżki cen. Załączone poniżej dane obrazują poziom cen usług abonamentowych, uwzględniając brakujący w projektowanym postanowieniu okres.
Podczas przeprowadzenia analizy trendu zmiany opłaty abonamentowej oraz opłat za połączenia w systemie abonamentowym (patrz: str. 46 projektu postanowienia), Prezes URTiP porównał wyłącznie kilka wybranych taryfy, nie zadając sobie trudu oceny całości sytuacji na rynku.
W analizie cen połączeń w systemie abonamentowym, podobnie jak w przypadku opłat abonamentowych, pominięty został fakt, że w trakcie obowiązywania cennika udostępniono klientom wiele ofert promocyjnych oraz wprowadzono szereg zmian dającym klientom możliwość obniżenia efektywnej opłaty za połączenia. Należy wyraźnie podkreślić, iż stały, systematyczny spadek cen usług jest przejawem prawidłowo funkcjonującej konkurencji na analizowanym rynku.

5. Brak szczegółowych analiz uzasadniających treść postanowienia

Wiele zagadnień w przeprowadzonej przez Prezesa URTiP analizie rynku właściwego zostało bardzo pobieżnie przeanalizowanych, zaś stanowiska jakie są formułowane w oparciu o taką analizę mają wątpliwe podstawy lub są błędne. Przykładowo można wskazać następujące stwierdzenia zawarte w projekcie postanowienia:

Prezes URTiP stwierdza, iż „osiągane przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego korzyści skali na danym rynku właściwym wzmacnia jest pozycję na rym rynku i stanowi czynnik utrudniający skuteczną konkurencję”. Z powyższego stwierdzenia można wywnioskować, iż Prezes URTiP jest przeciwny obniżaniu wysokości kosztu jednostkowego świadczenia usługi przez operatora, ponieważ utrudnia to wystąpienie skutecznej konkurencji.
Nie można także zgodzić się z zawartym w projekcie postanowienia stwierdzeniem, iż kryterium ekonomii skali jest czynnikiem jakościowym, a nie ilościowym. Wystąpienie efektu ekonomi skali jest zjawiskiem policzalnym, opartym na analizie kosztów.
Należy również wskazać, iż Prezes URTiP nie uzasadnił przyjęcia do analizy wskaźników ROA i ROE. Wbrew twierdzeniom zawartym w projekcie postanowienia, z przeprowadzonej przez Prezesa URTiP analizy dwóch wskaźników ROA i ROE nie wynika, iż działalność operatorów charakteryzuje się występowaniem zjawiska korzyści skali.
Z pewnością nie można zgodzić się z tezą, iż „średni koszt pozyskania klienta obniża się w kolejnych latach działalności operatora, stąd wchodzący na rynek operatorzy musieliby ponieść o wiele wyższe koszty zdobycia klienta niż już na nim obecni.” ( str. 31 Projektu ). Spadek tego kosztu wynika ze zmieniających się warunków rynkowych, oczekiwań konsumentów w zakresie subsydiowanych aparatów telefonicznych i oceny operatorów w zakresie opłacalności inwestycji, jaką jest pozyskanie nowego klienta, w świetle spadających cen usług. W momencie aktywacji klienci nie dokonują analizy okresu działalności operatora, ale porównują oferty różnych operatorów i wybierają dla siebie najkorzystniejszą. Na podstawie przeprowadzonej przez Prezesa URTiP analizy wskaźnika SAC, nie można ustalić jego związku z kosztami utraconymi, a tym samym ich wpływu na poziom konkurencji na rynku.

6. Ekonomie zakresu i skali

Analiza zjawiska ekonomii zakresu jest całkowicie wadliwa, gdyż Prezes URTiP zakłada że w sektorze telekomunikacyjnym można świadczyć usługi, które nie wymagają żadnych nakładów, a przynoszą jedynie zyski.
Znaczenie zjawiska ekonomii skali dla operatorów komórkowych jest ograniczone; co więcej - będzie ono dostępne także dla nowych graczy na rynku.
W wadliwej analizie ekonomii skali Prezes URTiP w ogóle nie zbadał kosztów stałych i zmiennych operatorów MNO, uwzględniających specyfikę działania sieci komórkowych.
Korzyści skali w sieciach komórkowych nie stanowią bariery wejścia, gdyż nie występują w takim zakresie, o jakim mówi Prezes URTIP, a dodatkowo każdy gracz wchodzący na rynek będzie je osiągał w zbliżonym stopniu.
Podane przez Prezesa URTiP wskaźniki finansowe dla MNO nie stanowią dowodu na istnienie ekonomii skali i tworzenie barier wejścia dla nowych graczy, z uwagi na fakt, że wskaźniki odnotowane przez obecnych MNO są na poziomie średniorynkowym i nie są ponadprzeciętne, co miałoby świadczyć o osiąganiu zysków nadzwyczajnych. W każdej z branż istnieją firmy, które mają wskaźniki kilkukrotnie wyższe niż MNO, a branże te są wysoce konkurencyjne.

7. MVNO na rynku polskim

Brak działających na rynku operatorów MVNO nie może – wbrew twierdzeniom Prezesa URTiP – sam przez się stanowić dowodu na rzekomą niekonkurencyjność rynku.
Prezes URTiP w ogóle nie zbadał czy na rynku polskim istnieje niezaspokojony popyt na usługi hurtowe w ramach rynku właściwego, czy i na jakim etapie toczą się negocjacje w sprawach dostępu etc.
Prezes URTiP w ogóle nie przeprowadził przyszłościowo zorientowanej analizy w tym zakresie.

Podsumowanie

Operatorzy komórkowi pragną zaznaczyć, iż analizowany rynek właściwy poziomu detalicznego charakteryzuje się wysokim stopniem konkurencji, o czym świadczy systematyczny spadek cen usług detalicznych na rynku telefonii ruchomej. W związku z tym w przekonaniu operatorów komórkowych, regulację rynku hurtowego powiązanego z analizowanym rynkiem detalicznym, należy uznać za nieuzasadnioną.