UKE oceniło pracę Anny Streżyńskiej

UKE opublikowało dokument analizujący realizację strategii regulacyjnej w ostatnich dwóch latach. UKE samodzielnie przeprowadziło tę analizę i oceniło swoją działalność bardzo pozytywnie.

Wnioski przygotowane przez UKE:

1. Wnioski ogólne

Jednym z pierwszych wniosków nasuwających się po przeanalizowaniu danych szczegółowych zebranych przez UKE jest recesja na rynku telefonii stacjonarnej w obszarze usług głosowych. Mimo znacznego spadku cen połączeń, znacznie większych możliwości wyboru atrakcyjnej oferty dla klienta wyżej zaobserwowane trendy wydają się być nie do zatrzymania.

Kolejną obserwacją, wynikającą z przeanalizowania zgromadzonych danych jest dalszy dynamiczny wzrost rynku telefonii ruchomej. Można wręcz zaryzykować stwierdzenie, że telefonia ruchoma zastępuje telefonię stacjonarną. Dodatkowo mimo silnego spadku popularności telefonii stacjonarnej rynek łączny telefonii stacjonarnej i ruchomej rośnie.

Bardzo optymistycznym akcentem pojawiającym się w rezultatach analizy jest bardzo dynamiczny przyrost łączy internetowych w Polsce, a w szczególności łączy szerokopasmowych.

Biorąc pod uwagę powyższe wnioski można zaryzykować twierdzenie, że zwiększa się zdecydowanie komfort i wygoda korzystania z usług telekomunikacyjnych: usługi te są tańsze, bardziej dostępne, znacznie bardziej mobilne oraz działają szybciej.

Jak wynika z przeprowadzonych analiz na polskim rynku telekomunikacyjnym zachodzą dość fundamentalne i bardzo dynamiczne zmiany. Dotyczy to zarówno jego wielkości, struktury, konkurencyjności jak i zachowań i trendów społecznych.

2. Analiza trendów

2.1. Telefonia stacjonarna

Na rynku telefonii stacjonarnej można zaobserwować spadek wartości wszystkich analizowanych parametrów obrazujących całość rynku. Telefon stacjonarny ma coraz mniej zwolenników, wykonują oni coraz mniej połączeń, a łączny czas trwania wszystkich rozmów wychodzących z telefonów stacjonarnych jest krótszy. Tym samym przychody operatorów świadczących usługi telefonii stacjonarnej spadają. Jedynym rodzajem usługi świadczonej przez operatorów sieci stacjonarnej, którą cechuje znaczny wzrost zainteresowania klientów jest usługa dostępu do Internetu.

W analizowanym okresie łączna ilość użytkowników telefonii stacjonarnej w Polsce spadła o 21,6% biorąc pod uwagę koniec roku 2004 jako podstawę wyliczeń i porównując ją do estymacji na koniec roku 2007.

Analogicznie licząc, przychody z usług telefonii stacjonarnej spadły o 16,8%. Całkowita liczba minut połączeń wykonanych z telefonów stacjonarnych spadła w analizowanym okresie o 23,8%.

Analizując trendy panujące w obszarach poszczególnych rodzajów połączeń, łatwo można zauważyć że najbardziej dynamicznie zmienił się rynek połączeń lokalnych – spadek o 29,65% dla całości rynku pod względem sumy minut połączeń. Dla innych rodzajów połączeń spadek nie był aż tak dynamiczny i wynosił maksymalnie 9,68% (DLD).

2.2. Telefonia ruchoma

Jednym z podstawowych trendów jakie można zauważyć na rynku telefonii ruchomej jest jego szybki wzrost. Zarówno pod względem użytkowników jak i pod względem liczby wykonywanych połączeń i łącznego czasu ich trwania.

Ilość użytkowników telefonii komórkowej wzrosła o ok. 75,7% w analizowanym okresie. Ilość wykonywanych połączeń wzrosła o prawie 165% natomiast łączny czas trwania połączeń wzrósł w analizowanym okresie o ok. 228%. Ok. 86,5% z wszystkich połączeń wykonywanych z telefonów komórkowych jest kierowane także do sieci komórkowych.

2.3. Internet

Analizując rynek dostępu do Internetu można zauważyć przede wszystkim duży przyrost ogólnej ilości łączy internetowych oraz ich zdecydowanie większa przepustowość. Liczba dostępów szerokopasmowych w analizowanym okresie wzrosła o 563,0% do prawie 3 mln dostępów na koniec 2007 roku. Jest to szczególnie znaczące, gdyż ilość wszystkich dostępów do Internetu w tym samym okresie wzrosła o ok. 315,5%. Zdecydowanie głównym dostawcą szerokopasmowego Internetu pozostaje TP, oferując ok. 64% dostępów szerokopasmowych dostępnych na rynku. Wraz ze wzrostem ilości oferowanych dostępów do Internetu rosną także przychody operatorów z tego tytułu. Przychody te rosną jednak znacznie wolniej niż ilość dostępów, co oznacza, że statystycznie dostęp do Internetu jest tańszy.

Warto także dodać, że w stosunku do końca roku 2005 o ponad 168% wzrosła liczba szerokopasmowych dostępów internetowych świadczonych przez telewizje kablowe, na koniec roku 2007. Wprawdzie ich udział w całości rynku się nie zmienił, to jednak tak wysoki wzrost należy odnotować ze względu na inwestycje jakie operatorzy telewizji kablowej ponoszą budując własną infrastrukturę.

2.4. Inne trendy rynkowe

Przede wszystkim na całym rynku daje się zauważyć wyraźne „wypieranie” telefonii stacjonarnej przez telefonię komórkową. Liczba użytkowników telefonii komórkowej na koniec analizowanego okresu jest większa niż liczba mieszkańców Polski oraz ponad 4 krotnie większa niż liczba użytkowników telefonii stacjonarnej. Tak samo łączna ilość minut rozmów wykonywanych za pomocą telefonów komórkowych jest dłuższa niż rozmowy wykonywane za pomocą telefonów stacjonarnych (wzrost o 50% w analizowanym okresie). Dodatkowo mimo bardzo dynamicznego spadku cen w obu rodzajach sieci oraz mimo dynamicznego spadku przychodów w telefonii stacjonarnej całkowita wartość rynku rośnie (ok. 10% w analizowanym okresie). Wynika to przede wszystkim z bardzo dynamicznego wzrostu zarówno liczby minut jak i liczby połączeń wykonywanych z telefonów komórkowych.

Mimo znaczącej obniżki cen połączeń z telefonów stacjonarnych na telefony komórkowe trend opisany powyżej wydaje się być nieodwracalny.

Zatrudnienie w sektorze telekomunikacyjnym utrzymuje się na mniej więcej tym samym poziomie w analizowanym okresie. Nieznacznej zmianie ulega natomiast jego struktura: mniej pracowników zatrudnia największy operator czyli TP S.A.

Na tym samym mniej więcej poziomie pozostają kwoty inwestycji zaliczanych przez operatorów do inwestycji telekomunikacyjnych. Tu także mniejsza część na koniec analizowanego okresu przypada na TP.

3. Analiza zmian zaistniałych na rynku z punktu widzenia konsumenta i decyzji regulacyjnych

3.1. Telefonia stacjonarna

Analizując polski rynek telefonii stacjonarnej oraz zmiany, które na nim zaszły w analizowanym okresie z punktu widzenia konsumenta indywidualnego, można łatwo zauważyć kilka podstawowych trendów:

spadek cen dla wszystkich analizowanych rodzajów połączeń,
większa możliwość wyboru oferty i operatora dla klienta,
intensyfikacja walki o klienta.
W analizowanym okresie uśredniony dla całego rynku i wszystkich analizowanych rodzajów połączeń spadek ceny za minutę połączenia wyniósł dla klienta indywidualnego 30%. Ponieważ w analizowanym okresie analogiczna wartość dla całego rynku (klientów biznesowych i indywidualnych) wynosi 23%, należy zauważyć, że statystyczny klient indywidualny oszczędza relatywnie więcej niż jego odpowiednik dla całości rynku. Oznacza to, że na rynku klientów indywidualnych zachodzą bardziej dynamiczne zmiany, a w szczególności walka o klienta jest ostrzejsza.

Ciekawą także obserwacją dotycząca spadku cen jest ich relatywnie niewielki spadek policzony dla średniego przychodu z minuty połączenia. Od końca roku 2005 do końca roku 2007 wyniósł on 12% na rynku klienta indywidualnego. W tym samy czasie średni przychód z minuty połączenia lokalnego spadł o 27%. Dzieje się tak ponieważ segment połączeń lokalnych jest najszybciej kurczącym się obszarem rynku podczas gdy segment połączeń relatywnie drogich (takich jak ILD oraz F2M) nie zmniejsza się lub nawet rośnie w przypadku połączeń F2M.

Zmienia się zatem struktura połączeń stacjonarnych. Telefon stacjonarny zdecydowanie mniej jest wykorzystywany do wykonywania połączeń lokalnych na korzyść połączeń międzystrefowych oraz na telefony ruchome. Biorąc pod uwagę także wyżej opisany spadek cen, można stwierdzić, że zwiększa się mobilność społeczeństwa: kontakt z osobami mieszkającymi czy pracującymi z dala od osoby dzwoniącej jest ułatwiony.

Analizując ilość minut rozmów klientów indywidualnych rozpoczynanych w sieci stacjonarnej można stwierdzić, że udział operatorów alternatywnych w tym zestawieniu wzrósł o ponad 124%. Oznacza to, że klienci mają większą możliwość wyboru odpowiedniego dla siebie operatora i tym samym świadomie częściej wybierają usługi operatorów alternatywnych.

Bardziej zintensyfikowaną walkę o klienta można zaobserwować analizując spadek cen średnich oferowanych przez poszczególnych operatorów. Z danych przekazanych do UKE wyraźnie widać, że cena za minutę połączenia uśredniona dla czterech podstawowych typów połączeń oraz przeliczona na liczbę zrealizowanych minut połączeń maleje w równym stopniu u wszystkich operatorów. Jednakże ilość minut wykonywanych za pośrednictwem danego operatora dla danego typu połączeń maleje w różnym stopniu u różnych operatorów: znacznie szybciej tracą rynek Ci operatorzy u których ceny są wyższe. Można z tego wyciągnąć wniosek, że operatorzy walczą warunkami cenowymi o klienta a klienci świadomie wybierają ofertę najbardziej dla nich atrakcyjną.

Powyższe zmiany zaobserwowane na rynku klientów indywidualnych są w dużej części następstwem działań UKE. Oferty ramowe oraz szereg decyzji wymuszających łączenie sieci operatora zasiedziałego z sieciami operatorów alternatywnych doprowadziły do realnych obniżek cen oraz większej konkurencyjności na rynku. Wyżej wymienione zmiany można wyraźnie zaobserwować analizując zmiany struktury rynku po wprowadzeniu poszczególnych decyzji regulacyjnych.

3.2. Telefonia ruchoma

Analizując polski rynek telefonii komórkowej oraz zmiany które na nim zaszły w analizowanym okresie z punktu widzenia konsumenta, można łatwo zauważyć kilka podstawowych zmian:

• spadek cen,

• większą konkurencyjność rynku.

W analizowanym okresie uśredniona cena za minutę połączenia z telefonu komórkowego spadła o ok. 56% ( liczone od końca 2004 do końca 3Q2007).

Przez większą część analizowanego okresu na rynku działało tylko 3 operatorów, jednakże w wyniku podpisania umów międzyoperatorskich na roaming krajowy w tym momencie na rynku polskim działa 8 operatorów sieci komórkowej, z czego 4 jest tzw. wirtualnymi operatorami (MVNO).

Wprawdzie w strategii regulacyjnej jako jeden z jej celów wymieniony był komórkowy roaming krajowy, to do faktycznej współpracy pomiędzy operatorami telefonii ruchomej doszło bez prawnej ingerencji UKE. Trudno ocenić na ile strategia regulacyjna oraz zdecydowane działania UKE na rynku telefonii stacjonarnej przyczyniły się także do rozwoju rynku telefonii ruchomej. Zdecydowany wpływ natomiast miały decyzje UKE w obszarze cen a szczególności określenie maksymalnych cen połączeń międzyoperatorskich na połączenia z telefonów stacjonarnych na telefony komórkowe.

3.3. Internet

Analizując rynek dostępu do Internetu oraz zmiany które na nim zaszyły w analizowanych okresie z punktu widzenia konsumenta oraz regulatora można łatwo zauważyć kilka podstawowych zmian:

• wzrost penetracji Internetu, a w szczególności łączy szerokopasmowych (powyżej 144 kbs),

• spadek ceny jednostkowej na łącze,

• większa konkurencyjność rynku,

• większa ilość dostawców.

Na szczególna uwagę zasługuje ponad 5 krotny wzrost ilości szerokopasmowych łączy internetowych w analizowanym okresie.

Kolejną pozytywną obserwacją rynku internetowego jest statystyczny spadek ceny za jedno łącze. Szczególnie jest to widoczne w ofertach Telekomunikacji Polskiej. Zgodnie z danymi operatora średnia cena za jedno statystyczne łącze szerokopasmowe spadła o 43,58% na koniec analizowanego okresu. Równocześnie statystyczne łącze stało się łączem o znacznie większej przepustowości.

Obecnie klienci mają zdecydowanie większy wybór zarówno jeśli chodzi o dostawców jak i technologie dostępu do Internetu. Na uwagę zasługuje fakt bardzo szybkiego wzrostu technologii mobilnego dostępu do Internetu. Według estymacji na podstawie danych przekazanych przez operatorów na koniec 3Q 2007 w Polsce aktywnych było ponad 600 000 takich dostępów.

Z punktu widzenia działalności UKE na uwagę zasługuje fakt wdrożenia tzw. BSA czyli dostępu do Internetu za pomocą sieci TP, oferowanego przez operatorów alternatywnych. Wprawdzie ta oferta nie zyskała jeszcze bardzo wielu klientów i nie powoduje ona zwiększenia ilości dostępów w skali całego rynku to jednak ma ona wyraźny wpływ na kształtowanie się cen oraz na różnorodność ofert rynkowych prezentowanych przez poszczególnych operatorów.

3.4. Inne trendy rynkowe

Z punktu widzenia konsumenta trendy rynkowe powodujące zastępowanie telefonii stacjonarnej telefonią ruchomą oraz znaczny spadek cen na obu rynkach pozwala zaoszczędzić pewne kwoty pieniędzy oraz dokonywać znacznie bardziej świadomego wyboru co do używanych mediów.

Mimo bardzo szybkiego rozwoju ilości łączy szerokopasmowych oraz różnych możliwości dostępu do Internetu, rynek polski jest rynkiem pozostawiającym wiele do życzenia na tle rozwiniętych krajów Unii Europejskiej. Przykładowo w Wielkiej Brytanii w 2005 roku 40% gospodarstw domowych miało dostęp do szerokopasmowego Internetu. W Polsce ten według GUS wskaźnik na koniec trzeciego kwartału 2007 roku wynosi ok. 21,6% (ogółem dostęp do Internetu ma 31% gospodarstw domowych).

Zatrudnienie na koniec 2005 r. wyniosło 48 tys. osób, a na koniec 3Q 49 tys. osób - czyli bez większych zmian, zmieniły się za to proporcje między zatrudnieniem w TP a zatrudnieniem w pozostałej części rynku.

Na koniec roku 2005 inwestycje wynosiły ok. 4,9 mld. Na koniec 3Q 07 wynosiły ok. 4,3 mld czyli można prognozować, że na koniec roku wynosiły ok. 5,7 mld, zakładając wcześniejszy trend wzrostu.

Próbując ocenić poziom inwestycji, wyraźny skok inwestycji zaobserwowaliśmy pomiędzy danymi z końca 2005 w stosunku do danych na koniec 2006 roku, potem zaś poziom utrzymał się z końca 2006 do końca 2007. Jednakże nie do końca dane te mogą być uznane za wiarygodne. Bardzo dużo firm przekazało dane np. tylko za 2007 lub 2006 i 2007 rok. Dwaj operatorzy komórkowi w ogóle ich nie przekazali.

Reasumując, w tej edycji raportu nie możemy napisać, że inwestycje gwałtownie rosną. Natomiast na pewno nie maleją, mimo spadku inwestycji w TP. Jeżeli więc porównać strukturę inwestycji z 2005 i 2007 to widać wyraźnie ze TP już nie jest "języczkiem u wagi".

Konkludując, rynek przejął od TP znaczną część inwestycji i zatrudnienia, co oznacza, że powszechność usług telekomunikacyjnych i ich przystępność, a także rozwój samej przedsiębiorczości telekomunikacyjnej nie są już uzależnione od aktywności TP, a mechanizmy konkurencji doprowadziły do powstanie rzeczywistego rynku telekomunikacyjnego, na którym konsument uzyska maksimum korzyści pod względem ceny i jakości.